Krótkie słowo dziękuję (będące formą 1 os. czasu teraźniejszego) należy – oprócz przepraszam i proszę – do podstawowego kanonu zwrotów grzecznościowych ludzi dobrze wychowanych.
Zawsze należy po nie sięgać, kiedy zwracamy się do osób starszych i nieznajomych lub nauczycieli w szkole. Tylko taka forma grzecznościowa wchodzi w grę (dziękuję bardzo, dziękuję serdecznie itp.).
W mniej oficjalnych sytuacjach komunikacyjnych (np. w gronie rówieśników) możecie się posługiwać wyrazem dzięki (np. dzięki za pomoc, dzięki za telefon, dzięki za dobre słowo; wiem, że nieraz zamiast dzięki mówicie dzięks…).
Pamiętajcie tylko o tym, by nie łączyć dzięki z przysłówkami (np. dzięki bardzo, dzięki szczerze, dzięki serdecznie). Z pochodzenia jest ono rzeczownikiem i dlatego muszą mu towarzyszyć przymiotniki bądź zaimki (np. wielkie dzięki, piękne dzięki, moje dzięki).
Innymi słowy – wolno powiedzieć dziękuję bardzo, dziękuję serdecznie, ale nie: dzięki bardzo, dzięki serdecznie (wyłącznie wielkie dzięki, serdeczne dzięki).
Jak wspomniałem, dzięki to rzeczownik o znaczeniu ‘podziękowania, wyrazy wdzięczności’, czyli forma mianownikowa lm. Pierwotnie odmieniał się on według wzoru (te) dzięki, (tych) dzięków, (tym) dziękom, (tymi) dziękami, (o tych) dziękach.
Nasi przodkowie znali powiedzenie mieszka nie napełnisz dziękami, ale dzięgami (mieszek ‘sakiewka’, dzięki ‘podziękowania, dzięgi ‘pieniądze’). Do czasów współczesnych utrzymała się jedynie forma mianownika i biernika słowa dzięki.
W dawnych tekstach natrafiamy na zwroty typu: składam ci wielkie dzięki za to, co dla mnie zrobiłeś; przyjmij moje stokrotne dzięki za pomoc czy Bogu dzięki lub dzięki Bogu, że to się tak zakończyło.
We wszystkim przykładach wyraz dzięki występuje jako synonim ‘podziękowań’.
Z czasem ze zwrotu składać dzięki upowszechniło się samo dzięki i zaczęło oznaczać już nie ‘podziękowania’, ale po prostu ‘dziękuję’.
Pan Literka
